Nghệ nhân An Giang vẽ tranh từ lá thốt nốt, vỏ trấu

Lá thốt nốt, vỏ trấu (phụ phẩm của lúa) là những thứ mà tầm thường nhưng qua đôi bàn tay tài hoa của Nghệ nhân Võ Văn Tạng đã biến tấu kết tinh chúng thành những bức tranh nghệ thuật đa sắc màu; làm phong phú thêm dòng tranh nghệ thuật. Từ đôi bàn tay khéo léo của người nghệ nhân, nghệ nhân vẽ tranh từ vỏ trấu đã làm nên những tác phẩm nổi tiếng như bức tranh Di chúc Bác Hồ lớn nhất Việt Nam hay bức tranh Rừng tràm ở An Giang.

Nghệ nhân làm xiếc với lá thốt nốt

Nghệ nhân Võ Văng Tạng, 78 tuổi, ngụ thị trấn Núi Sập, huyện Thoại Sơn, An Giang đã yêu thích vẽ tranh từ lúc bé. Khi đi làm ông vẫn nuôi niềm đam mê hội họa. Năm 2003, khi về hưu, ông đã dành trọn thời gian cho nghề vẽ tranh; mở các lớp nhận học trò, dạy miễn phí cho các bạn nhỏ bị khuyết tật.

Ở vùng Bảy Núi loại cây thốt nốt là một trong các đặc sản được du khách nhiều nơi ưa thích. Nước cây thốt nốt nấu thành đường mang đậm hương vị riêng nổi tiếng trong và ngoài tỉnh. Khi nghiên cứu loại cây này, ông Tạng rất thích thú khi biết lá thốt nốt để lâu không bị hư hỏng và không bị mối mọt. Khi tìm ra công dụng kỳ diệu của lá thốt nốt, ông Tạng đã tìm tòi nghiên cứu dùng nguyên liệu này sáng tác tranh, ảnh.

Ông nhớ lại, lúc đó ông gặp rất nhiều khó khăn vì rất ít người sử dụng lá thốt nốt làm nguyên liệu vẽ tranh. Ông nắm rõ bí quyết muốn dùng bút lửa vẽ lên lá thốt nốt thì phải chọn lá đủ tuổi. Nếu lá quá già hoặc non quá khi vẽ sẽ bị hư ngay hoặc là không đẹp. Khi đã nắm được quy tắc; ông đã sáng tạo hơn 200 kiểu tranh thốt nốt với đủ kiểu mẫu khác nhau. Đến nay, ông đã cho ra hàng chục nghìn tác phẩm lá thốt nốt cho thị trường trong và ngoài tỉnh.

Tác phẩm “Di chúc Bác Hồ” lớn nhất Việt Nam

Một trong những tác phẩm nổi tiếng nhất là bức tranh Di chúc Bác Hồ lớn nhất Việt Nam được ông thực hiện trong năm 2010. Đây là sản phẩm đạt kỷ lục Guiness Việt Nam có chiều cao hơn 2m; bề ngang 1,22m dán bằng thủ công cỡ chữ lớn. Ảnh lớn với hai mặt vẽ chân dung Bác Hồ; bốn ảnh nhỏ là hình ảnh liên quan đến cuộc đời của Bác như Bến Nhà Rồng nơi Bác đi tìm đường cứu nước; Bác đọc Tuyên ngôn Độc lập và Lăng Bác. Mặt còn lại là toàn văn bản Di chúc gồm có 56 dòng với hơn 1.000 chữ do chính ông cùng các học trò của mình miệt mài làm trong suốt một tháng trời.

Bản Di chúc được lồng trong khung gỗ kích thước 2,55×3,55m; có chạm trổ tinh xảo với những họa tiết như hình đài sen, rồng, kỳ lân. Hiện nay bức tranh này đang được trưng bày trang trọng tại Khu du lịch huyện Thoại Sơn.

Theo ông Tạng, tác phẩm này là bức tranh khó làm nhất từ trước đến nay. Khi làm phải tính toán, chỉnh sửa rất nhiều lần sao cho phù hợp với kích cỡ và tạo hồn cho bức tranh thật sống động. Ngoài tác phẩm kỷ lục trên, ông Tạng còn vẽ chân dung Bác Tôn có chiều cao 1,76m, bề ngang rộng 1,2m; chất liệu tranh làm hoàn toàn bằng lá thốt nốt. Bức tranh này ông Tạng đã làm cùng nhiều thợ giỏi trong 15 ngày đêm mới hoàn thành. Ông đã tặng bức tranh này cho Bảo tàng Tôn Đức Thắng tại TP Hồ Chí Minh; nhân ngày Kỷ niệm 30 năm Ngày mất Chủ tịch Tôn Đức Thắng (30-3-1980 – 30-3-2015).

Vẽ tranh từ vỏ trấu

Năm 2014, ông lại đột phá với dòng tranh thốt nốt và được giới nghệ thuật đánh giá “kỳ nhân” khi tung hàng độc là tranh thốt nốt có màu sặc nổi bật như tranh sơn dầu. Đây là bước đột phá rất lớn vì trước đây dòng tranh thốt nốt chỉ đơn thuần màu nguyên thủy vì việc tô hay pha màu trên lá cây rất khó, chưa nghệ nhân nào làm được.

Nói về tác phẩm mới này; ông đã mất hơn bốn năm để tìm ra bí quyết pha màu trên lá. Ông nói, tranh màu lá thốt nốt có giá trị cao; để lâu dài màu vẫn không bị xuống hay phai theo thời gian. Làm tranh màu công phu hơn tranh thường; nhưng giá một bức tranh thì chỉ cao hơn tranh thường từ vài chục đến vài trăm nghìn đồng/tấm tùy theo kích thước.

Sau khi gây ra tiếng vang lớn với tranh thốt nốt màu; cuối năm 2015, nghệ nhân vẽ tranh từ vỏ trấu đã nghiên cứu dùng vỏ trấu làm tranh vì lo nguồn lá thốt nốt có thể cạn đi. Trong khi đó nguồn vỏ trấu phế phẩm từ hạt lúa rất dồi dào có quanh năm. Vì sao lại trọn vỏ trấu? Ông Tạng lý giải, vỏ trấu thì nhìn yếu ớt, mỏng tang mềm mại nhưng chúng lại rất “cứng”; dùng búa đập vỏ trấu vẫn không bị nát vụn; ngâm trong nước nóng hay lạnh cũng không tan, vỏ trấu chịu nhiệt rất giỏi giữ lạnh hay.

Những chia sẻ về quá trình làm nên kiệt tác

Ông Tạng nói: Hạt trấu dai bền như vậy nên ông rất thích nên đã để tâm nghiên cứu. Ngâm hạt trấu cho thấm nước mềm ra; rồi dùng đồ cứng cà thật lâu cho vỏ trấu bể tan thành những hạt li ti như hạt cám; dùng tay nghề xử lý lắp ráp các hạt nhỏ đó thành bức tranh. Có thể nói việc làm này ai cũng ngỡ ngàng. Mọi người đều nghĩ mấy thứ bỏ đi như trấu làm tranh sao mà đẹp được.

Ông đã nghiên cứu; tự lắp ráp chế tạo được máy cà vỏ trấu biến hạt trấu thành các hạt mịn đều nhau. Xong công đoạn này mới tới bước pha màu; dùng bút lửa vẽ lên vỏ lúa biến chúng thành những bức tranh có hồn.

Ông Tạng lý giải, vỏ trấu tuy rẻ tiền hơn lá thốt nốt, lại dễ kiếm. Nhưng để biến chúng thành bức tranh đẹp phải tốn công phu gấp 3 đến 4 lần so với làm tranh bằng thốt nốt. Vỏ trấu rất dễ pha màu; nên làm tranh các chủ đề như rừng tràm, cảnh thôn quê nhìn rất sống động.

Giá một bức tranh vỏ trấu tùy theo khổ bán từ vài trăm nghìn đến một triệu đồng/tấm. Tranh vỏ trấu của ông không những được những người chơi tranh thích thú; mà giới ngoài nghề cũng đánh giá cao. Tranh lá thốt nốt của nghệ nhân đã được phân hạng là sản phẩm OCOP 4 sao năm 2020.

Nguồn: nhandan.com.vn

Xem thêm: tìm hiểu về cây thốt nốt