Nhà báo Phan Quang – mẫu mực về cuộc đời và nghề nghiệp

Trong làng báo chí cách mạng Việt Nam, hiếm có người có tuổi đời và tuổi nghề dài, sung sức, thông tuệ giống như nhà báo Phan Quang. Ở cái tuổi 92, ông vẫn miệt mài viết và xuất bản sách mới, tính riêng trong năm 2020, đến hiện tại đã là ba cuốn. Ông là người có công lao to lớn trong sự nghiệp báo chí Việt Nam. Ông là một nhà báo mẫu mực, một lão thành đa tài và đồng thời là tấm gương sáng cho chúng ta noi theo.

Mục lục

Chia sẻ của đồng nghiệp về nhà báo Phan Quang

Với nhà báo Phan Quang Ông xuất phát từ một phóng viên đến người phụ trách cho các ban quan trọng: Nông nghiệp, Kinh tế, Xây dựng Đảng, Quản lý phóng viên thường trú… và rồi trở thành Ủy viên Ban Biên tập. Ông đã để lại tấm gương lao động nghề nghiệp chuẩn mực và rất đáng ngưỡng mộ cùng nhiều bài học cho người làm báo noi theo.

Quá trình tác nghiệp của mình được ông tổng kết là sự hòa quyện qua bốn khâu: Đọc – Đi – Nghĩ – Viết. Đây là sự rèn luyện, có thể gọi là “tu luyện” cũng đúng, được coi là bắt buộc đối với người làm báo.

Người làm báo phải liên tục trau dồi tri thức, vốn sống, trải nghiệm, sự độc lập trong suy nghĩ và miệt mài lao động sáng tạo. Nhà báo Phan Quang đã từng chia sẻ: “Tôi không thể nhớ mình đã viết được bao nhiêu bài báo, đã đến bao nhiêu vùng đất, đã gặp bao nhiêu đồng bào, đồng chí; chỉ nhớ nhờ nghề báo mà tình yêu con người, tình yêu cuộc sống của tôi giàu lên gấp bội”.

Cố nhà báo Hoàng Tùng, nguyên Tổng Biên tập Báo Nhân Dân cũng đánh giá: “Trong thời gian làm việc tại Báo Nhân Dân; Phan Quang là một trong những đồng chí đi nhiều nhất, viết nhiều nhất”. Bài học về nghề nghiệp và tấm gương lao động chuyên nghiệp, nghiêm túc; được ông tổng kết ngắn gọn bằng bốn chữ kể trên, theo chúng tôi, cho đến ngày nay vẫn còn nguyên giá trị, đặc biệt là với những nhà báo trẻ. Nó xứng đáng được đưa vào các giáo trình báo chí.

Kỉ niệm của nhà báo Phan Quang với Bác Hồ

Các phóng viên ở Báo Nhân Dân thường nói với nhau câu “khẩu quyết”: viết bài phải “đúng, trúng, hay”. Có người nói vui, câu này nhắc người viết theo thứ tự ưu tiên đúng – trúng rồi mới đến hay. Sau này, đọc hồi ký của nhà báo Phan Quang ta mới biết, nó cần phải được hiểu chính xác, vì có xuất xứ từ một kỷ niệm của ông với Bác Hồ.

Mùng một Tết Bính Thân, Bác Hồ bất ngờ đến thăm Báo Nhân Dân, không lễ nghi, không báo trước đúng theo tác phong giản dị của Người. Nhà báo Phan Quang hồii ấy còn là một phóng viên trẻ, được phân công trực Tết tại tòa soạn đã may mắn là người được đón Bác tới “xông đất”.

Lời dạy của Bác Hồ

Bác Hồ đã chúc Phan Quang: “Chú là phóng viên, là nhà báo. Năm mới, Bác chúc chú viết cho đúng, cho hay, có nhiều người đọc… Có nhiều người đọc, báo chí mới vận động được quần chúng làm tròn nhiệm vụ vì nước, vì dân”.

Lời dạy của bác Hồ Chí Minh dành cho phóng viên Phan Quang thật ngắn gọn mà sâu sắc. Đúng phải hay; hay phải đúng. Đúng, trúng, hay phải luôn hòa quyện cùng nhau; quấn quýt không rời. Phan Quang đã lấy đó làm định hướng nghề nghiệp trong suốt cuộc đời làm báo của mình. Đến thời nay, theo chúng tôi; đây cũng là bài học cho tất cả những người viết báo chúng ta.

Kinh nghiệm tác giả học được

Phan Quang còn rút ra một kinh nghiệm mà nhiều người viết báo vẫn lúng túng khi thể hiện văn bản một bài báo. Đó là, viết đúng chính trị; chủ trương; đúng mục đích; có văn hóa đã đành. Phải bằng cách nào bài báo mình viết ra vẫn phải “cho tươi”.

Với Phan Quang, “cho tươi” tức là người viết phải đào sâu suy nghĩ, sáng tạo; bài báo phải mang dấu ấn cá nhân, tâm hồn, tình cảm, kiến văn của tác giả. Người viết báo không chỉ đơn thuần miêu tả sự kiện; mà phải tìm ra chiều sâu của nó, diễn tả được “cái tâm trạng chủ đạo” của những nhân vật trong bài báo; phải chạm đến trái tim người đọc, chứ không phải là viết cho xong việc.

“Cho tươi” ở đây có thể hiểu ngắn gọn là bài báo khi viết luôn “có văn”. Mà những bài báo viết “có văn” thì sẽ không còn thuần thông tấn; sẽ không sợ bị lãng quên, bị chìm khuất khi tính thời sự đã qua. Ngược lại, nó sẽ vẫn lưu giữ giá trị của thời cuộc, của cảm xúc; của chiều sự kiện mang dấu ấn cá nhân của tác giả.

Nhiều người nhận xét, sở dĩ nhà báo Phan Quang viết có văn; bởi ông cũng là một nhà văn đích thực. Nó đúng như cách ông quan niệm: báo chí và văn học là hai thể loại rạch ròi nhưng là con cùng một mẹ; trong văn có báo và trong báo có văn. Những bài báo được ông tập hợp lại thành sách xuất bản sau hơn 40 năm mà vẫn hấp dẫn người đọc chính là vì “chất văn” ấy.

Những tác phẩm để đời

Cả cuộc đời Phan Quang luôn thấy mình mắc nợ với văn chương. Bản thân ông từ khi còn nhỏ đã yêu và khao khát trở thành nhà văn. Thế rồi, cuộc sống và cuộc chiến đấu giải phóng dân tộc; nhiệm vụ của Đảng và Nhà nước đã khiến ông phải tạm gác lại nghiệp văn để toàn tâm toàn ý cho nghiệp báo.

Tuy ông sáng tác không nhiều; tập hợp trong cuốn Tím ngát tuổi hai mươi (xuất bản đầu năm nay – 2020) chỉ vỏn vẹn có tám truyện ngắn và truyện vừa; khoảng hơn 200 trang sách. Vậy mà người đọc vẫn thấy hiện lên một nhà văn Phan Quang tinh tế; khỏe khoắn và giàu nội lực.

Truyện của ông viết ăm ắp đời sống, bám rễ đời sống, hiểu biết tâm lý nhân vật sâu sắc. Đặc biệt, phải kể đến truyện ngắn “Lửa hồng” được coi là tác phẩm đầu tay. Tuy cuộc sống không có chữ “nếu”, nhưng nhiều người vẫn thấy rằng; nếu Phan Quang chuyên tâm theo nghiệp văn; chắc chắn nền văn học Việt Nam sẽ có một tác giả tầm cỡ với những tác phẩm đồ sộ dưới dạng tiểu thuyết.

Những người làm báo luôn ngưỡng mộ và tự hào; kính trọng và biết ơn đối với nhà báo Phan Quang; với tư cách một đồng nghiệp tiền bối đã từng công tác dưới mái nhà chung Báo Nhân Dân; đã để lại nhiều bài học về nghề văn, đến hôm nay vẫn còn nguyên giá trị.

Xem thêm: